هدف ازاین مقاله، بررسی کریدورها ، انواع و تاثیر آن‌ها در حمل و نقل بین‌المللی است. در ابتدا برای اینکه این موضوعات را راحت‌تر و بهتر متوجه شویم، بهتر است به تعریف مختصری از حمل و نقل بین‌المللی و ضرورت شناخت آن در تجارت بپردازیم:
همانطور که می‌دانیم در تجارت، پس از تصمیم‌گیری در مورد نوع کالای مورد مبادله، مشخص شدن فروشنده و خریدار و ارز مناسب برای تبادل، انتخاب راه مناسب برای جابجایی کالا و حمل و نقل آن از مبدا به مقصد، بخش بسیار مهمی از فرآیند محسوب می‌شود. در واقع انتخاب روش اشتباه برای حمل و نقل، می‌تواند علاوه‌بر تحمیل هزینه‌ی فراوان، موجب مشکلات بسیار دیگری از جمله عدم رضایت طرفین، قطع همکاری و … شود.
عوامل بسیاری بر انتخاب شیوه جابجایی و نوع کریدور درحمل و نقل بین المللی کالا تاثیر دارد؛ بخشی از این عوامل به شرح زیر است:
1 – وزن و حجم کالای مورد مبادله (نوع کالا)
2 – هزینه‌های حمل و نقل
3 – بسته‌بندی کالا و امنیت حمل و نقل
4 – فاصله مکانی، ویژگی‌ها و قوانین مبدا و مقصد
5 – زمان جابجایی و تحویل کالا
6 – و …
اگر انتقال مسافر یا کالا میان دو کشور مختلف صورت بگیرد، حمل و نقل، بین‌المللی است. از آنجایی‌که مرز میان کشورها ممکن است زمینی، دریایی یا هوایی باشد، صادرات و واردات نیز از طریق جاده، دریا، راه‌آهن یا هوا صورت می‌گیرد.
با توجه به مطالب مطرح‌شده و اهمیت شناخت روش‌ها و انواع کریدور در حمل و نقل بین المللی، در ادامه مقاله به آشنایی با کریدورها، به عنوان مسیرهایی جهت حمل و نقل کالا و در برخی موارد، افراد، برای رسیدن به اهداف تجاری، می‌پردازیم:
انواع مهم کریدور در حمل و نقل
معنای لغوی کریدور، دالان، راهرو و گذرگاه است. در تجارت، کریدور به مسیرهای واسطه‌ای خطی و بزرگ برای حمل و نقل کالا از مبدا به مقصد در سطوح منطقه‌ای، کشوری و بین‌المللی، اشاره دارد و در هر کریدور در حمل و نقل بین المللی از راه‌های مختلف دریایی، ریلی، جاده‌ای و هوایی برای جابجایی بار در کوتاه‌ترین زمان و با کمترین هزینه استفاده می‌شود.
کریدورها با توجه به مکان مبدا و مقصد و راه‌های ارتباط میان آن دو، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
1 – کریدور تجاری داخلی: این کریدورها مسیرهای داخلی انتقال بار و کالا را شامل شده و حمل‌ونقل درون‌مرزی (در داخل یک کشور)، از طریق آن‌ها انجام می‌شود.
2 – کریدور تجاری خارجی: برای جابجایی بار میان دو کشور (صادرات و واردات)، از مسیرهای برون‌مرزی استفاده می‌شود. کریدورهای تجاری خارجی این مسیرها را پوشش داده و نقش مهمی در پیشرفت اقتصاد بین‌الملل ایفا می‌کنند.
3 – کریدور ترانزیتی: حمل و نقل بار و مسافر میان دو کشور هم‌مرز از طریق کریدورهای ترانزیتی و به شکل ترانزیت انجام می‌شود. استفاده از این نوع کریدورها بسیار معمول و گسترده‌تر از انواع دیگر است.
4 – کریدور بین المللی: کریدور در حمل و نقل بین المللی را در یک تعریف کلی می‌توان زیرمجموعه یا تلفیقی از کریدورهای ترانزیتی و تجاری خارجی دانست که در ادامه‌ی این مقاله بیشتر به تعریف این نوع کریدورها می‌پردازیم:
درباره کریدور در حمل و نقل بین المللی بیشتر بدانیم
کریدورهای بین‌المللی شامل انواع مسیرهای جاده‌ای، خطوط راه‌آهن، مسیرهای آبی و … در سطح بین‌الملل بوده و یک شبکه حمل‌ونقل چندوجهی (مرکب) را ایجاد می‌کنند.
ایجاد کریدور در حمل و نقل بین المللی اهداف مهمی مانند اهداف زیر را دنبال می‌کند:
1 – بهبود وضعیت اقتصاد و تجارت داخلی و خارجی
2 – ترانزیت و تبادل سریع‌تر و به صرفه‌تر کالاها
3 – افزایش امنیت حمل بار در مسیرهای طولانی
4 – افزایش تعاملات بین‌المللی میان کشورهای جهان
5 – و …
ایران، چهارراه اصلی کریدورهای جهان
حال که با اهمیت کریدور در حمل و نقل بین المللی و تجارت جهانی آشنا شدیم، می‌خواهیم به نقش کشورمان، ایران، در این حوزه نگاهی داشته باشیم. موقعیت جغرافیایی ایران به عنوان یک کشور استراتژیک در خاورمیانه به‌صورتی است که:
1 – در نقطه‌ی اتصال و تلاقی سه قاره آسیا، اروپا و آسیا قرار دارد و از هر چهار جهت اصلی، کشورهای مختلف را به هم وصل می‌کند.
2 – حضور دریای خزر در شمال ایران و خلیج فارس در جنوب، باعث دسترسی ایران به آب‌های آزاد شده و آن را به محوری مهم برای اتصال خشکی و دریا، تبدیل کرده‌است.
3 – با 15 کشور، همسایه است؛ در نتیجه به بازارهای آسیای مرکزی و قفقاز دسترسی دارد.
4 – بر تنگه هرمز تسلط کامل دارد و این موضوع باعث ایجاد نقش‌های سیاسی، اقتصادی و تجاری مهم برای ایران شده‌است.
با توجه به موقعیت‌های مطرح شده، در ادامه به معرفی پنج کریدور در حمل و نقل بین المللی که از ایران عبور کرده و در آن قرار دارند می‌پردازیم:
کریدور های بین المللی اصلی ایران
| کریدور شمال به جنوب | |
| سال تاسیس: | سال 2000 میلادی (در سن‌پترزبورگ) |
| کشورهای موسس: | ایران، روسیه و هند |
| مبدا کریدور: | فنلاند (اروپای شمالی) |
| مقصد کریدور: | کشورهای آسیای جنوب شرقی، خلیج فارس و دریای عرب |
| مسیرهای عبوری: | – بنادر هامبورگ و آمستردام – نروژ و سوئد تا بندر سن‌پترزبورگ و مسکو – بنادر روسی تا بنادر جنوبی دریای خزر (مانند امیرآباد) – آسیای میانه (مانند ترکمنستان) تا بنادر جنوبی ایران (مانند بندر شهید رجایی) – سنگاپور و کشورهای حاشیه اقیانوس هند و خلیج فارس (مانند قطر و هند) |
| نوع حمل‌ونقل بار: | دریایی و ریلی |
| ویژگی مهم: | کوتاه شدن مسیر تا 40% و ارزان شدن جابجایی تا 30% نسبت به کانال سوئز |
| مزیت اقتصادی برای ایران: | سالیانه تا 30 میلیارد دلار |
| کریدور تراسیکا | |
| سال تاسیس: | 1993 میلادی (در بروکسل) |
| هدف و انگیزه تاسیس: | – ارائه طرحی با نام تراسیکا در نشست وزرای حمل‌ونقل هشت کشور (از آسیای میانه و قفقاز) – افزایش همکاری منطقه‌ای میان کشورهای عضو و جذب حمایت سازمان‌های مالی بین‌المللی |
| کشورهای موسس: | اروپا و آسیای میانه (ایران، ترکیه، قزاقستان، آذربایجان، گرجستان، ازبکستان، رومانی و …) |
| مسیرهای عبوری: | کریدور حمل‌ونقل شرق-غرب از طریق دریای سیاه (جمهوری قفقاز)، دریای خزر و آسیای میانه |
| ویژگی مهم: | مسیری با کمترین هزینه و زمان برای اتصال کشورهای آسیای میانه به بازارهای جهانی و بنادر اروپایی |
| کریدور شرق به غرب (جاده قدیم ابریشم) | |
| سال تاسیس: | قدمتی بیش از 2000 سال |
| مبدا کریدور: | کشورهای چین و آسیای میانه در شرق و شمال شرقی |
| مقصد کریدور: | قفقاز، آسیای غربی و دریای مدیترانه |
| مسیرهای عبوری: | – ایران به: 1 – کشورهای آسیای میانه، 2 – خاور دور، 3 – شرق آسیا، 4 – آسیای جنوب شرقی، 5 – اروپا و 6 – آفریقا – اتصال اروپا و آفریقا به خاور دور از طریق دریای مدیترانه و گذر از ایران |
| نوع حمل‌ونقل بار: | زمینی و دریایی |
| کریدور جنوبی آسیا | |
| هدف و انگیزه تاسیس: | توسعه و گسترش ارتباط ریلی میان ایران و کشورهای عراق و حوزه اطراف دریای مدیترانه |
| مبدا کریدور: | آسیای جنوب شرقی |
| مقصد کریدور: | حوزه‌های اروپا و دریای مدیترانه |
| مسیرهای عبوری: | – شبه قاره هند – مرز جنوبی شرق ایران (میرجاوه استان سیستان‌وبلوچستان) – مرزهای شمال غربی (بازرگان، رازی و خسروی) در مرز کشورهای ترکیه و عراق |
| نوع حمل‌ونقل بار: | ریلی و دریایی |
| ویژگی مهم: | گسترش ترانزیت در کریدورهای ترانزیتی شرق-غرب و کریدور جنوبی آسیا با احداث 620 کیلومتر راه‌آهن در محور اراک-خسروی |
| کریدور آلتید | |
| سال تاسیس: | 1992 میلادی |
| هدف تاسیس: | بهبود موقعیت اقتصادی، تجاری و سیاسی کشورها |
| مسیرهای عبوری: | – آلتید شمالی (مسیر اتصال به اروپا از طریق قزاقستان و روسیه) – آلتید مرکزی (اتصال دریای خزر، بندر ترکمن، باکو، ترکمنستان و اروپا به هم) – آلتید جنوبی (اتصال کشورهای ایران، ترکمنستان، بلغارستان و ترکیه به کشورهای اروپایی) |
| نوع حمل‌ونقل بار: | زمینی |
| ویژگی مهم: | یکی از کامل‌ترین و مهم‌ترین انواع کریدور در حمل‌ونقل |
تاثیر کریدور ها بر بازرگانی، تجارت و موقعیت ایران در جهان
یکی از مهم‌ترین عواملی که یک کشور یا منطقه را تبدیل به کریدور در حمل و نقل بین المللی می‌کند، موقعیت جغرافیایی آن است؛ در واقع به هر مقدار که مرزهای زمینی و دریایی و … یک کشور با کشورهای دیگر جهان بیشتر باشد، آن کشور گزینه مناسب‌تری برای تبدیل شدن به کریدور بین‌المللی خواهد بود.
همانطور که در مطالب بالا نیز اشاره کردیم، کشور ما ایران یکی از کانال‌های حمل‌ونقل زمینی بسیار مهم و قدیمی در جهان است و توجه به این موضوع در تجارت و بازرگانی می‌تواند منافع و سودهای بیشماری برای اقتصاد و تعاملات ایران به همراه داشته‌باشد. برخی از مزایای کریدورها در بازرگانی و پیشرفت کشور به شرح زیر است:
1 – کسب درآمدهای ارزی و توسعه تجارت بین‌المللی
2 – ارزش راهبردی (گسترش و تقویت دیپلماسی اقتصادی میان کشورهای جهان، وابستگی بیشتر کشورهای دنیا به همکاری اقتصادی با ایران و درنتیجه کاهش تحریم‌پذیری اقتصادی ایران)
3 – تشویق تولیدکنندگان ایرانی برای صادرات بیشتر
4 – ایجاد ارزش افزوده
5 – ایجاد فرصت‌های شغلی
6 – افزایش امنیت و استقلال ملی
7 – کاهش وابستگی ایران به درآمدهای نفتی
8 – پررنگ شدن دوباره‌ی نقش فرهنگی ایران در تمدن جهانی
9 – افزایش نفوذ سیاسی و اقتصادی ایران بوسیله‌ی اتصال ترانزیتی میان کشورهای هم‌مرز و همسایه
10 – توسعه بنادر ایران به‌خصوص چابهار و شهیدرجایی برای اضافه‌شدن به کروریدور در حمل و نقل
کلام آخر
استفاده از انواع کریدور در حمل و نقل بین المللی به عنوان مسیرهایی اختصاصی برای برای جابجایی کالا و بار میان کشورهای مختلف، علاوه‌بر کاهش زمان و هزینه، سلامت و امنیت محموله‌ها را در مسیر تضمین کرده و حمل و نقل بین‌المللی را راحت می‌کند. در نتیجه تمایل به صادرات و واردات نیز بیشتر شده و جایگاه کشورهایی مانند ایران که موقعیت جغرافیایی مناسبی دارند در جهان نیز به ثبیت می‌رسد.
با توجه به مطالب مطرح‌شده می‌توان گفت آشنایی با انواع کریدور در حمل و نقل بین المللی برای انجام تجارت و بازرگانی بین مرزی ضروری است.
بدون دیدگاه